Οστεοπόρωση

Η συνεχής ανακατασκευή των οστών είναι απαραίτητη για τη βέλτιστη υγεία, δομή και λειτουργία του σκελετού.

Συνήθως από την ηλικία των σαράντα ετών και μετά παρατηρείται μείωση της οστικής πυκνότητας γύρω στο 1,5 με 2% και στα δύο φύλα.

Η σταδιακή μείωση της οστικής πυκνότητας και της αντοχής με αποτέλεσμα την λέπτυνση των οστών ανάλογα με το βαθμό της ονομάζεται οστεοπενία και αργότερα οστεοπόρωση. Αυτή τη μείωση της οστικής πυκνότητας κάτω από κάποιο όριο αυξάνει την πιθανότητα για κατάγματα.

Η οστεοπόρωση μπορεί να επηρεάσει όλο τον σκελετό αλλά η μείωση της οστικής πυκνότητας είναι συνήθως μεγαλύτερη στη σπονδυλική στήλη, τα ισχία και τα πλευρά.

Για τις γυναίκες ο κίνδυνος της οστεοπόρωσης είναι μεγαλύτερος λόγω της συνήθως μικρότερης μυϊκής μάζας και φυσικά λόγω της σημαντικής αλλαγής στα επίπεδα των ορμονών τους μετά την εμμηνόπαυση.

Πολλές, συχνές και χρήσιμες αναφορές έχουν γίνει για τη σημασία του ασβεστίου και των οιστρογόνων στην οστεοπόρωση, αλλά η πραγματικότητα είναι πολύ πιο περίπλοκη.

Τα οιστρογόνα για παράδειγμα ρυθμίζουν την δράση των οστεοκλαστών, αλλά η προγεστερόνη είναι απαραίτητη για τη βέλτιστη λειτουργία των οστεοβλαστών.

Η λειτουργίες ανακατασκευής των οστών ρυθμίζονται από πολλές ορμόνες και ουσίες  που ανάμεσα σε άλλες περιλαμβάνονται η καλσιτονίνη, η παραθορμόνη, τα οιστρογόνα, η προγεστερόνη, η τεστοστερόνη, η βιταμίνη D, η Βιταμίνη Κ.

Διατροφικοί παράγοντες όπως η χαμηλή πρόσληψη ασβεστίου και η υψηλή ή πολύ χαμηλή φώσφορου, η διατροφή με πάρα πολύ υψηλή ή πολύ χαμηλή πρωτεΐνη, ελλείψεις σε ιχνοστοιχεία, η μεγάλη κατανάλωση αλατιού είναι μερικοί από αυτούς που επηρεάζουν τον μεταβολισμό των οστών.

Επιπρόσθετα οι φυσικές δραστηριότητες, το ύψος, το πολύ πάχος ή η πολύ αδυναμία, η φυλετική καταγωγή και το ιστορικό οστεοπόρωσης στην οικογένεια προδιαθέτουν και επηρεάζουν ή χρησιμοποιούνται ως δείκτες για την υγεία του σκελετού.

Άλλοι παράγοντες οι οποίοι σχετίζονται με την υγεία των οστών και οι οποίοι μπορούν να επηρεάσουν την μάζα τους είναι:

·         Η μακροχρόνια χρήση κορτικοστεροειδών φαρμάκων και κάποιων αντι-επιληπτικών φαρμάκων.

·         Διαταραχές λειτουργίας του θυρεοειδούς

·         Αυξημένες ορμόνες παραθυρεοειδούς

·         Αλκοολισμός

·         Φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου (Crohn’s)

·         Κυστική ίνωση

ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ ΚΑΙ ΣΤΑΔΙΑ ΖΩΗΣ : «Παιδιατρική Νόσος με Γηριατρικές συνέπειες»

Διαφορετικά στάδια της ανθρώπινης ζωής απαιτούν διαφορετικά μέτρα προστασίας. Ανάπτυξης και διατήρησης του οστικού ιστού.

Αύξηση

Εγκυμοσύνη και Θηλασμός

Οι ανάγκες του αγέννητου μωρού αυξάνουν και κορυφώνονται τους τρεις τελευταίους μήνες της εγκυμοσύνης που η ανάπτυξη του σκελετού είναι πολύ υψηλή.

Για να καλύψει το βρέφος τις ανάγκες του μπορεί να «πάρει» υλικά από τα κόκαλα της μητέρας του αν η ποσότητα, απορροφησιμότητα και βιο-διαθεσιμότητα των μεταλλικών και άλλων στοιχείων δεν είναι επαρκή από την διατροφή της.

Αυτό έχει ως συνέπεια την αύξηση της πιθανότητας οστεοπόρωσης αργότερα στη ζωή της. (1)

Παρ’ όλα αυτά αν οι ανάγκες της μητέρας καλύπτονται επαρκώς η εγκυμοσύνη είναι παράγοντας προστασίας των οστών της.

Η ανεπαρκής όμως διατροφή της εγκυμονούσας επηρεάζει και την υγεία των οστών του παιδιού.

Για παράδειγμα σε μητέρες με χαμηλότερα επίπεδα βιταμίνης D ή σε έλλειψη κατά τη διάρκεια της τελευταίας περιόδου της εγκυμοσύνης τους  παρατηρήθηκε μείωση της οστικής μάζας ολόκληρου του σώματος και της οσφυϊκής μοίρας των εννιάχρονων παιδιών τους! (2)

 Παιδική ηλικία και εφηβεία

Ο πιο ασφαλής και αποτελεσματικός τρόπος για την προστασία από την οστεοπόρωση στις μεγαλύτερες ηλικίες είναι το βέλτιστο χτίσιμο του σκελετού στα χρόνια της ανάπτυξης.

Από τη γέννηση μέχρι την εφηβεία ο σκελετός επταπλασιάζεται και τριπλασιάζεται από την εφηβεία μέχρι την ενηλικίωση. (3)

90% της συνολικής μάζας των οστών έχει εναποτεθεί μέχρι την ηλικία των 17 (3,4)

Κατά τη διάρκεια αυτών των ετών μεγάλες ποσότητες από μεταλλικά και άλλα θρεπτικά συστατικά απαιτούνται. Ατυχώς έρευνες παρουσιάζουν ότι από τα 9 μέχρι τα 19 χρόνια μόνο 19% των κοριτσιών και 52% των αγοριών προσλαμβάνουν ικανοποιητική ποσότητα ασβεστίου.

Επιπρόσθετα η κατανάλωση αναψυκτικών που είναι όλο και περισσότερο κοινή σε αυτές τις ηλικίες μειώνει το ασβέστιο του αίματος, αυξάνει την αποβολή του από τα ούρα και οδηγεί σε μεγαλύτερο κίνδυνο οστεοπόρωσης. (5)

Διατήρηση

Αναπαραγωγικά χρόνια σε ενήλικες γυναίκες.

Γύρω στα 30 είναι γενικά αποδεκτό ότι τα κόκαλα μιας γυναίκας έχουν το μέγιστο της δύναμης και πυκνότητάς τους.

Αυτό βέβαια μπορεί ΣΑΦΩΣ να παραταθεί μέσω διατροφής ΚΑΙ του τρόπου ζωής για αρκετά ακόμη χρόνια.

Εμμηνόπαυση

Σε αυτή την περίοδο της ζωής και με την αλλαγή της ορμονικής ισορροπίας, τη σημαντική μείωση των οιστρογόνων και την παύση της παραγωγής της προγεστερόνης, αυξάνεται ο ρυθμός με τον οποίο τα οστά αποδομούνται.

Η σημασία των συμπληρωμάτων ασβεστίου και άλλων μετάλλων που δεν εξαρτώνται από την οξύτητα του στομάχου είναι ιδιαίτερα αυξημένη.

Κυρίως λαμβάνοντας υπ’ όψη το γεγονός των χαμηλών τιμών που παρατηρούνται σε θρεπτικά συστατικά και σε αυτές τις ηλικίες (6)

Αποτελεσματική χρήση συμπληρωμάτων διατροφής μπορεί να μειώσει κατάγματα περίπου 25%. (7)

Ενήλικοι Άνδρες

Υπολογίζεται ότι ένας στους 8 άντρες άνω των 50 ετών έχει οστεοπόρωση. Γύρω στα 65 με 70 οι άντρες έχουν ανάλογη μείωση της οστικής πυκνότητας με αυτή των γυναικών σε εμμηνόπαυση λόγω των μειωμένων επιπέδων των ορμονών και της μειωμένης ικανότητας απορρόφησης θρεπτικών συστατικών. (8)

Αλλά μόνο ένα μικρό ποσοστό από αυτούς τους άντρες ελέγχεται για την ύπαρξη της. (9)

ΜΙΚΡΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ:

·         Στην οστεοπόρωση ο ρυθμός αποικοδόμησης του οστού είναι ταχύτερος από αυτόν την αναδόμησης.

·         Χαρακτηρίζεται από απώλεια οστικής μάζας, εκφύλιση των οστικών δομών (οργανικών και ανόργανων) και αυξημένος κίνδυνος για κατάγματα.

·         Η απώλεια της οστικής μάζας τείνει να συμβαίνει σιωπηλά και χωρίς συμπτώματα, τουλάχιστον αρχικά.

·         Η πρόληψή της λοιπόν είναι πολύ σημαντική.

ΑΡΧΕΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ & ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ ΜΕ ΦΥΣΙΚΑ ΜΕΣΑ

ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Κατανάλωσε μια διατροφή προσαρμοσμένη στις ανάγκες σου,  πλούσια σε θρεπτικά συστατικά βασισμένη σε πλήρη, βιολογικά αν είναι δυνατό, συστατικά κυρίως φυτικής προέλευσης, συμπεριλαμβανόμενων φρούτων , λαχανικών, δημητριακών, καρπών, λιπαρών ψαριών, βιολογικών γαλακτοκομικών και κρεατικών, αλλά όχι σε υπερβολή και όσο το δυνατό λιγότερο επεξεργασμένη, αρωματισμένη και βαμμένη.

Μείωσε την κατανάλωση ζάχαρης και άλλων απλών υδατανθράκων, απέφυγε τη χρησιμοποίηση ραφιναρισμένων λαδιών και μη χρησιμοποιείς μαργαρίνη. Απέφυγε τη κατανάλωση κορεσμένων ζωικών λιπαρών.

Ζήτησε την βοήθεια ειδικών στο χώρο της διατροφής για να σε βοηθήσουν να εξατομικεύσεις τη διατροφή σου και να εντάξεις αυτές τις υποδείξεις.

Κατανάλωσε «αλκαλικές» τροφές

Όταν το σώμα μεταβολίζει μέταλλα, σχηματίζονται αλκαλικά ιόντα τα οποία βοηθούν στη διατήρηση της οξεο-βασικής ισορροπίας του σώματος. Αν το σώμα γίνει πολύ όξινο, ιόντα ασβεστίου και φωσφόρου απομακρύνονται από το σκελετό για να αποκατασταθεί η ισορροπία, αλλά αυτό έχει ως συνέπεια  την μείωση της οστικής μάζας. (10)

Τα λαχανικά και τα φρούτα είναι οι τροφές που περιέχουν τα περισσότερα «αλκαλικά» συστατικά, ενώ τα περισσότερα δημητριακά και οι ζωικές τροφές χαρακτηρίζονται περισσότερο «όξινες».

Η ισορροπία των μεταλλικών στοιχείων λοιπόν στα λαχανικά και τα φρούτα είναι ένας από τους παράγοντες που κάνουν τους ανθρώπους με τη μεγαλύτερη κατανάλωσή τους να έχουν καλύτερη σκελετική υγεία. (11-14)

Φρόντισε την πρωτεΐνη σου

Η πρωτεΐνη είναι περισσότερο «όξινη» τροφή και γι’ αυτό στους κύκλους της «υγιεινής» διατροφής έχει σχεδόν δαιμονοποιηθεί και σε πολλές περιπτώσεις υπάρχει η αντίληψη του όσο λιγότερη τόσο καλύτερα.

Η σύγχρονη έρευνα όμως με συνέχεα και σαφήνεια αναφέρει ότι η πρωτεΐνη ΣΥΜΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΗΣ και της ζωικής συνεισφέρει ΘΕΤΙΚΑ  στην υγεία των οστών και μάλιστα σε ποσότητες μεγαλύτερες από αυτές που θεωρούνται απολύτως αναγκαίες. (15-18)

Αυτού του τύπου πρόσληψη πρωτεΐνης αυξάνει μάλιστα την αποτελεσματικότητα του συμπληρωματικού ασβεστίου, ενώ η χαμηλή  κατανάλωση πρωτεΐνης διαταράσσει τον μεταβολισμό των οστών, μειώνει την απορρόφηση του ασβεστίου και αυξάνει τα επίπεδα της ορμόνης του παραθυρεοειδούς. (19-23)

Σημαντικό είναι το ότι η συνιστώμενες ποσότητες πρωτεΐνης ΔΕΝ είναι ικανοποιητικές για να προφυλάξουν την διαταραχή του μεταβολισμού του ασβεστίου. (24)

Έτσι παρ’ όλη την «όξινη» δράση της πρωτεΐνης, η οποία μπορεί να ρυθμιστεί με την ικανοποιητική κατανάλωση λαχανικών και φρούτων, τα συνολικά της αποτελέσματα της ισορροπημένης διατροφής στην υγεία των οστών είναι θετικά. (25, 27) Η ποσότητα που προτείνεται είναι γύρω στο 1 με 1,5 g ανά κιλό σωματικού βάρους, σαφώς περισσότερη από την συνιστώμενη ημερήσια ποσότητα που είναι στα 0.8 g. (21,22)

ΝΕΡΟ & ΥΓΡΑ

Πιες καθαρό, φιλτραρισμένο νερό ή και ροφήματα βοτάνων. Περιόρισε την υπερβολική κατανάλωση καφεΐνης. Απόφυγε την υπερβολική χρήση οινοπνεύματος.

Αναψυκτικά τύπου cola περιέχουν μεγάλες ποσότητες από φωσφορικό οξύ και έχουν σαφώς συνδεθεί με την οστεοπόρωση λόγω του ότι μειώνουν τα επίπεδα ασβεστίου στο αίμα και αυξάνουν τα επίπεδα του φώσφορου. Το σώμα για να ισορροπήσει αυτή την κατάσταση «τραβάει» ασβέστιο από τα κόκαλα. Άτομα με οστεοπόρωση ή με αυξημένη επικινδυνότητα για την ανάπτυξή της ΔΕΝ πρέπει να χρησιμοποιούν τέτοιου τύπου αναψυκτικά. (5)

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ

Χρησιμοποίησε καθημερινά κάποιο «πράσινη τροφή»  ως συμπληρωματική με τη μορφή ποτού αν μπορείς. Αυτό μπορεί να περιέχει spirulina, chlorella, χυμό νεαρών φυτών σταριού, κριθαριού, φύτρα από μπρόκολα κτλ

Κατανάλωσε μία κουταλιά της σούπας Βιολογικό Λάδι λιναριού την ημέρα μαζί με το φαγητό σου ή ανάλογα έλαια πλούσια σε Ω-3 λιπαρά.

Χρησιμοποίησε ένα ισχυρό συμπλήρωμα διατροφής που να σου παρέχει όλες τις γνωστές βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία το οποίο θα λειτουργήσει ως βάση για το εξατομικευμένο πρόγραμμα.

ΒΑΡΟΣ

Ενώ είναι γνωστό ότι η παχυσαρκία είναι ένας σημαντικός παράγοντας για πολλές παθήσεις και καλό είναι να βρίσκεσαι κοντά στο «φυσιολογικό» σου βάρος, απότομες μειώσεις του βάρους σχετίζονται με μείωση της οστικής πυκνότητας και με αυξημένη την πιθανότητα καταγμάτων.

Επίσης τα υπερβολικά αδύνατα άτομα μπορεί και αυτά να κινδυνεύουν.

ΚΑΠΝΙΣΜΑ

Οι τοξίνες του τσιγάρου επηρεάζουν τον μεταβολισμό ορμονών και την απορρόφηση του ασβεστίου και η στατιστική πιθανότητα για κατάγματα που σχετίζονται με την οστεοπόρωση είναι σαφώς αυξημένα σε καπνιστές. Έρευνες σε καπνίστριες υπολογίζουν αυτό το ρίσκο από 50 -200% πάνω από τις μη- καπνίστριες. (26)

ΑΣΚΗΣΗ

Προγραμμάτισε και εξασκήσου συστηματικά αερόβια όπως για παράδειγμα το περπάτημα και αναερόβια όπως για παράδειγμα οι ασκήσεις με βάρη.

Συμβουλέψου κάποιον ειδικό αν δεν έχεις εξασκηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα ή έχεις κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα υγείας.

Διατήρησε και εξάσκησε  την ισορροπία σου και την ελαστικότητά σου με κάποιο πρόγραμμα διατάσεων, με παρακολούθηση τάξεων γιόγκα, Pilates, Tai-chi, Qigong ή ανάλογων τεχνικών.

ΑΝΑΠΑΥΣΗ & ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΓΧΟΥΣ

Φρόντισε και ξεκουράσου ικανοποιητικά, όταν στερείς τον εαυτό σου από ύπνο μειώνεις τις αναπλαστικές και θεραπευτικές δυνάμεις του.

Μάθε να διαλογίζεσαι, προσευχήσου, μάθε κάποιες τεχνικές διαχείρισης άγχους, ζήτα βοήθεια από ειδικούς ψυχικής υγείας.

Δώσε χρόνο στον εαυτό σου και καλλιέργησε στάση ευγνωμοσύνης για το θαύμα της Ζωής.

ΕΙΔΙΚΑ ΜΕΤΡΑ

Προληπτικός έλεγχος μέτρησης οστικής πυκνότητας. Οι DEXA μετρήσεις καλό είναι να γίνονται σε γυναίκες γύρω στην εμμηνόπαυση, αλλά πολύ καλή ιδέα είναι η χρήση μεθόδων που δεν χρησιμοποιούν ακτινοβολία για τον έλεγχο ανδρών και γυναικών πολύ νωρίτερα.

Ευθύμης Λαζάρου
Οστεοπαθητικός Φυσικοπαθητικός

Ελευθέριος Μουράτης

Οστεοπαθητικός Φυσιοπαθολόγος

www.facebook.com/pages/Κέντρο-Οστεοπαθητικής-Φυσιοπαθολογίας-Ελευθέριος-Μουράτης/408655552499595